Kategoria: Świat wartości
W RAMACH ETYKI
Pomimo że prowadzone w ramach etyki dociekania teoretyczne ulegały w ciągu wieków zmianom i że zmieniał się charakter samej dyscypliny (od dominacji etyki normatywnej do czasów nowożytnych po rozbudowane później działy etyki: opisowej, normatywnej, metaetyki i wspomagających je dyscyplin szczegółowych), zasadnicze zadanie etyki pozostawało, jak stwierdza jeden ze współczesnych autorów, Józef Tischner, takie samo: „towarzyszyć człowiekowi na drodze jego życia i pokazywać możliwie jednoznacznie, wśród jakich wartości biegnie jego los (Etyka Solidarności, Kraków 1981, s. 10; podkr. — Z. K.).
WARTOŚCI MORALNE
Wartości moralne, o których traktuje etyka, wyznaczają, jak dowodzi inny ze współczesnych filozofów i etyków, Roman Ingarden, różne odmiany dobra, takie jak: uczciwość, sprawiedliwość, bezinteresowność, prawdomówność, wierność złożonym przyrzeczeniom, oraz odmiany zła: niesprawiedliwość, kłamliwość, wiarołomność (Wykłady z etyki, Warszawa 1989, s. 14; podkr. — Z. K.).Na pytanie, co czyni człowieka „dobrym” i czym jest „dobro” w sensie moralnym, dawano w historii etyki odpowiedzi różnorodne:dobro to wiedza, mądrość, utożsamione z cnotą (Sokrates – 469 – 399 p.n.e., twórca intelektualizmu etycznego);dobro, we właściwym sensie słowa, to Dobro samo w sobie, Idea Dobra, w której, jako archetypie, wzorze czy modelu, uczestniczą, poprzez system zapośred- niczeń, formy dobra zjawiskowego (skonkretyzowanego w świecie zjawiskowym) i w której wartości moralne (cnoty) uzyskują swoje ugruntowanie (Platon — ok. 427-347 p.n.e.).
CEL LUDZKIEGO DĄŻENIA
Dobro to to, co stanowi właściwy cel ludzkiego dążenia, a ostatecznie doskonałość jednostki i szczęście (Arystoteles ze Stagiry – 384 – 322 p.n.e., właściwy twórca eudajmonizmu etycznego, termin od gr. eudaimon — szczęśliwy);dobro to to, co zgodne w myśleniu i działaniu z rozumną naturą człowieka, cnota i prowadząca do niej mądrość (stoicy: Zenon – ok. 300 r. p.n.e., Chryzyp z Soloi – ok. 277-208 p.n.e., Lucjusz Anneusz Seneka — ok. 3 p.n.e.-65 n.e., Epiktet – ok. 50-130 n.e., Marek Aureliusz — 120-180);dobro to przyjemność (hedonizm — termin od gr. hedone — przyjemność, rozkosz; nurt reprezentowany w starożytności w postaci skrajnej przez Arystypa z Cyreny — ok. 435-360 p.n.e., a w nowożytności m.in. przez J. Benthama – 1748-1832; w postaci umiarkowanej w starożytności przez Epikura — 341-270 p.n.e., a w czasach nowożytnych m.in. przez J. S. Milla — 1806- 1873).
ZWIĄZEK CZŁOWIEKA Z BOGIEM
Dobro to Bóg i związek człowieka z Bogiem (etyka chrześcijańska, w tym katolicka, reprezentowana w średniowieczu m.in. przez Augustyna — 354-430, Tomasza z Akwinu — 1225-1274, a następnie przez tomistów, neotomistów, augustynistów, personalistów chrześcijańskich i zwolenników innych orientacji filozoficzno-teologicznych chrześcijaństwa);dobro to pożytek i szczęście możliwie największej liczby ludzi (utylitaryzm nowożytny, m.in. w ujęciu F. Hutchesona — 1694-1747, J. Benthama i J. S. Milla);dobro to zgodność z normą etyczną, tym co wypływa z obowiązku (rygoryzm i formalizm Immanuela Kanta – 1724-1804);dobro to zgodność życia z tendencjami rozwoju biologicznego (biologizm i ewolucjonizm, m.in. w ujęciu Spencera — 1820-1903, J. G. Guyau — 1854-1888, F. Nietzschego — 1844-1900); dobro jako życie w ogóle (etyka ekologiczna A. Schweitzera — 1875- 1965).
Loading ...
